فرش دستبافت اصفهان با قدمتی دیرینه، اثری هنری و یکی از شاهکارهای تاریخ هنر ایران است. شکوفایی آن به دوره صفویه و سلطنت شاه عباس و زمان انتقال پایتخت ازقزوین به اصفهان برمی گردد. از آن دوره دربین اهل فن به عنوان رنسانس قالی ایران یاد می شود.
هنرمندان و سازندگان زیادی به دلیل حمایت‌های شاه عباس، از سراسر کشور به اصفهان آمدند. و به مرور کارگاه‌های تولید فرش دستباف در منطقه جلفا اصفهان شکل گرفت. همین سرمایه‌گذاری شاه عباس رشد قابل توجهی ایجاد کرد. و این هنر قدیمی اصفهان که فراز و نشیب های زیادی در دوره‌های قبل داشت را به سرعت به اوج پیشرفت رساند. چنانكه سیاحانی مشهوری چون تاورنیه، شاردن و رابرت شرلی، اهمیت وعظمت این فرش ها را در كتابهای خود ستوده‌اند.
با حمله افغانها در سال ۱۱۳۵ هجری و سقوط صفویان هنر قالیبافی نیز گرفتار ركود شدیدی گردید. طراحان و بافندگان، اصفهان را برای یافتن بهشت دیگری ترك گفتند. اما پس از جنگ جهانی دوم با رشد تکنولوژی و طراحی های متفاوت ترو افزایش کیفیت بافت، بار دیگر قالی اصفهان مورد توجه اروپاییان مشتاق قالی و فرش ایران قرار گرفت .
نقش‌های این فرش‌ها در آن دوره ی طعمدتا برگرفته از بناهای تاریخی خود استان اصفهان بود. هنوز هم در برخی طرح‌های آن میتوان ردی از کاخ‌های باشکوه سلاطین صفوی را مشاهده کرد. همین موضوع که امروزه طرح‌های منطقه اصفهان کمترین تغییرات را نسبت به دوره‌های پیشین دارند باعث شده که از آن به عنوان نماینده سبک طراحی کلاسیک و اصیل فرش دستباف ایران یاد شود و اکثر فرش های نفیسی که در موزه های معروف جهان نگهداری می شوند، فرش های دستباف اصفهان باشند.
از هنرمندان بزرگ قالی اصفهان میتوان به اساتید گرانقدر عیسی بهادریِ، جواد رستم شیرازی، عباس کرباسیون، رحمت‌الله شادمان، صفر زاده، حقیقی، احمد بخت‌آور ، محمود فرشچیان، جعفرقلی دادخواه و میرزا امامی اشاره کرد .
از این دوران بیش از ۳۰۰۰ تخته فرش زیبا برای ما هنردوستان به یادگارمانده که علاوه برموزه‌های بزرگ دنیا در مجموعه‌های شخصی نیز با نهایت دقت نگهداری می‌شوند.
دار مورد استفاده در اصفهان دارعمودی است. و پشم‌های مورد مصرف در قالی بافی اصفهان بیشتر از استان‌های کرمان و کرمانشاه و منابع خارجی مانند استرالیا تامین می‌شوند.
در ابتدا، فرش دستباف اصفهان با پشم بافته می شد اما با گذشت زمان، ابریشم وپنبه نیز به الیاف مورد استفاده در فرش بافی اصفهان افزوده شد.
در اصفهان مانند سایر نقاطی که بافندگان فارس زبان نامیده می‌شوند، عمل گره زنی را با دست و بدون استفاده از قلاب بر روی چله هایی که تا حدودی شل بوده و مانند چله های ترکی دارای فشار کششی شدید نیستند انجام می دهند.
طرح‌های سنتی فرش دستبافت اصفهان امروزه در مناطقی چون فلاورجان، نجف‌آباد، گلپایگان، نایین، نطنز، کاشان و خوانسار بافته می‌شوند. در این بین فرش بافت نایین زبان‌زد خاص و عام است.
فرش نائین در اصل نوعی فرش اصفهان است که ظرافت بالا و کیفیت بالا مهمترین ویژگی این فرش است. با خرید آن یک فرش زیبا با رنگ های طبیعی خواهید داشت.
رج شماری فرش دستباف اصفهان نایین ۴۰ تا ۴۵ می باشد. بهترین و پرطرفدارترین طرح فرش نایین لچک ترنج است که معمولا فرش های صاف و یکدستی هستند.
در فرش دستباف نایین اصفهان از پشم محصول خود نایین استفاده میشود.
از جمله طرح های فرش دستباف اصفهان طرح گنبد است که الگوی آن برگرفته از گنبد مسجد شیخ لطف الله اصفهان می باشد. برای بافت فرش دستباف اصفهان طرح گنبد از رنگ های منحصر به فردی استفاده می شود. نقش و نگار ترنج فرش طرح گنبد بسیار ظریف است.
نفیس ترین مورد فرش دستباف ابریشمی اصفهان است که زیبایی چشمگیرآن جنبه صادراتی نیز دارد. فرش ابریشم اصفهان درین بین قیمت نسبتا بالایی دارد اما خرید آن نوعی سرمایه گذاری محسوب می شود.
این فرش طرح هایی دایره ای دارد که در قطرهای مختلف بافته می شوند. فرش های دستباف گرد اصفهان را معمولا با پشم می‌بافند اما می توان ابریشم نیز درآنها بکار برد.
طرح و نقش ظریف و پرنقش و نگار فرش اصفهان بیش از پانصد سال است که زینت‌بخش خانه‌های ایرانی است. این فرش بسیار پردوام بوده و امکان استفاده در کاربری‌های روزمره را دارد. ولی به دلیل ظرافت و قیمت بیشتراز دیگر فرش ها، جنبه تزيینی و لوکس پیدا کرده است.
همچنین عرضه فرش‌های دست بافت اصفهان در نمایشگاه‌های بین‌المللی و استقبال گرم طرفداران و خریداران از آن نشانه‌ی اهمیت این هنر، هنرمندان آن و جایگاه هنر اصفهان در این حیطه است.
قیمت این فرش سال به سال در حال افزایش است و لذا سرمایه گذاری مناسبی برای کلکسیونر‌های آثار هنری می‌باشد.
شستشوی کامل این فرش به هیچ عنوان توصیه نمی شود که در منزل و با روش های سنتی انجام شود. چون باعث پخش شدن رنگ فرش واز بین رفتن ظاهر زیبای آن میشود. پس حتما برای تمیز کردن و شستشوی فرش را به مراکز قالیشویی معتبر بسپرید تا بطور تخصصی شستشو انجام شود. این گونه بافت ، ظاهر و رنگ فرش حفظ شود.
چنانچه قصد شست و شوی فرشی را در خانه دارید توصیه میکنیم که به مقاله ی نحوه ی شست و شوی فرش مراجعه کنید.
یکی ازهنرمندانه ترین، قدیمی ترین و با‌ارزش ترین فرش‌های جهان فرش دستبافت اصفهان است. هنرمندان نامی بسیاری درسرآمدی این فرش در طول تاریخ نقش داشته‌اند. این هنر ویژگی‌های خاصی دارد، وتوانسته سالیان متمادی درخشندگی هنر دست بافی ایران زمین را درجهان نمایندگی کند.